Μία ερωτική επιστολή του Giuseppe Ungaretti
Γράφει ο Γιάννης Η. Παππάς.
[Απόσπασμα από τον τόμο Giuseppe Ungaretti, Για την ποίηση και τη ζωή - κείμενα, συνεντεύξεις, επιστολές, εισ.-μτφρ.-σχ.: Γιάννης Η. Παππάς, (.poema..) εκδόσεις, 2014]
Πηγή: e-poema.gr
Η ανέκδοτη επιστολή του Τζιουζέπε Ουνγκαρέτι προς την Μπρούνα Μπιάνκο αποτελεί ένα δείγμα αποτύπωσης της προσωπικής ζωής του ποιητή. [...]
Η Μπρούνα Μπιάνκο, ποιήτρια και δικηγόρος, γεννήθηκε στο Cossano Belbo, το 1940, περιοχή από την οποία κατάγονταν και ο Τσέζαρε Παβέζε. Μετακόμισε οικογενειακώς από την Ιταλία στην Βραζιλία το 1956. Από το 1966 έζησε για τρία χρόνια μια συναισθηματική σχέση με τον Ουνγκαρέτι, τον οποίο συνάντησε κατά τη διάρκεια ενός κύκλου διαλέξεων που έδωσε ο ποιητής στη Βραζιλία. Εκείνος ήταν 78 χρονών κι εκείνη μόλις 26.
Η επιστολή που δημοσιεύεται εν προκειμένω είναι ανέκδοτη. Συγκεκριμένα, απεστάλη από τον ποιητή προς την Μπρούνα στο Σάο Πάολο το 1967. Οι δυο τους θα συναντηθούν την επόμενη χρονιά, όταν ο ποιητής θα προσκληθεί από την εταιρεία Olivetti της Αργεντινής για μια σειρά συναντήσεων μεταξύ Iταλών και Νοτιοαμερικανών ποιητών. Μαζί με την Μπρούνα πηγαίνει στο Μπουένος Αϊρες και την Παταγονία. Από την επίσκεψη αυτή υπάρχουν ανέκδοτες φωτογραφίες οι οποίες δημοσιεύονται για πρώτη φορά στον τόμο που θα κυκλοφορήσει στις αρχές του 2014 από τις (poema..) εκδόσεις.
Ρώμη, στις 8, Αύγ, 1967
Μικρή,1
θα βρεις εσώκλειστη την επιστολή προς τη Vovo.2 Πρόκειται για μια επιστολή που γράφτηκε όπως η καρδιά υπαγορεύει και, τολμώ να πω, η ευγένεια. Είμαι ένα άτομο απότομο μερικές φορές, και όποιος με γνώριζε σε άλλες εποχές, ξέρει ότι ήμουν ένας άνθρωπος με μια μισαλλοδοξία και μια βία που, σήμερα εκ των υστέρων, να με κάνει να νιώθω λίγο ντροπή. Τα χρόνια, οι πίκρες -και οι χαρές ως μια ανάμνηση τώρα πια- δεν με εξημέρωσαν, αλλά μ' έκαναν εξαιρετικά λιγότερο παρορμητικό. Κατά βάθος όμως, πιο μυστική τότε, κανόνας που τηρείται σήμερα, η ευγένεια -και ίσως τότε ήμουν βίαιος από ευγένεια- είναι η εσωτερική παρόρμηση που ρυθμίζει σήμερα τη ζωή μου: η ευγένεια. Ευγενική ανυπέρβλητα είσαι εσύ. Μια ματιά σου, μια συλλαβή σου, μια κίνηση της ψυχής σου, που να μην υπαγορεύονται από έμφυτη ευγένεια, και τη σοφή τέχνη της ευγένειας. Σ' ευχαριστώ αγάπη. Σ' αγαπώ, αγάπη μου, για λόγους που δεν είναι, το ξέρεις καλά, ούτε από επιπολαιότητα ούτε από καπρίτσιο, ούτε από οποιαδήποτε ώθηση κτηνωδίας.
Σ' αγαπώ, αγάπη μου, σώμα και ψυχή. Ενα σώμα που είναι το κατάλληλο μέτρο και θησαυρός ψυχής που έχουμε βρεθεί ποτέ.
Εκλεισα μια κουκέτα στο τρένο για τη Γένοβα. Θα φτάσω τις πρώτες πρωινές ώρες στις 20, θα ξεκουραστώ μέχρι να έρθει η ώρα να πάω στο λιμάνι, το οποίο βρίσκεται κοντά στο ξενοδοχείο μου, το Hôtel Prince, και θα ξαναδώ τον Μπρούνο, αλλά μέσα απ' αυτόν θα δω εσένα, και αυτός είναι ο λόγος, για να αισθάνομαι πιο κοντά -σε αισθάνομαι πολύ κοντά πάντα, ένα με μένα- αλλά ο Μπρούνο θα είναι σαν να ήσουν εδώ, λίγο πολύ σαν να ήσουν εδώ, σε έχει αφήσει πριν από λίγο, και θα είναι επίσης και ο Μάρκο. Οι τρεις σας μου είστε πολύ κοντά στην καρδιά μου. Νομίζω ότι ο Μάρκος θα μπορούσε να έρθει να με πάρει από το ξενοδοχείο, πολύ κοντά όπως έχω ήδη αναφέρει στο λιμάνι. Ισως θα μπορούσε επίσης να πάρει πρωινό μαζί μου. Και αν υπήρχαν και άλλοι συγγενείς, καλοδεχούμενοι!
Οταν έρθουν στη Ρώμη ο Μπρούνο και ο Μάρκο,3 θα ήθελα να τους δείξω διάφορα πράγματα. Εδώ γεννήθηκε το Μπαρόκ. Η Ρώμη είναι η πιο εξαιρετική μπαρόκ πόλη στον κόσμο. Εκεί εργάστηκαν ο Μπερνίνι4 και ο Μπορομίνι.5 Θα ήθελα να τους δείξω μερικά από τα έργα του Μπορομίνι. Ηταν ο πιο φανταστικός αρχιτέκτονας που είχε ο κόσμος, ίσως ο μεγαλύτερος από κάθε άποψη. Ηταν Τιτσινέζος.6 Πέθανε νέος, αυτόχειρας. Τα μνημεία του είναι πηγάδια ισορροπίας, τα διάφορα μέρη ανυψώνονται προς τα πάνω με μια αρμονία αξεπέραστη, καθώς τα αντικείμενα οδηγούν το ένα πάνω στο άλλο, ένα βουνό από αντικείμενα, ένας ταχυδακτυλουργός τσίρκου. Και μετά εύχομαι να ανακαλύψουν τους Ετρούσκους. Δεν μπορούν να έρθουν μαζί μου μέχρι τις ανασκαφές της Πομπηίας και του Ercolano; Θα ήταν εικόνες ανεξίτηλες για πάντα. Τα μουσεία της Νάπολης είναι τόσο πλούσια που τρελαίνεσαι. Πόσο ευτυχισμένος θα ήμουν να τους δείξω πόσο μεγάλη ήταν, πόσο μεγάλη θα είναι η Ιταλία: τέχνη και γνώση. Δεν έχουμε άλλους δρόμους αυτοί είναι οι λεωφόροι μας (οι οδηγοί μας). Αγάπη μου, ξέρεις ότι η αγάπη μου για σένα μεγαλώνει κάθε στιγμή; Δεν ξέρω να ζω πια μακριά από σένα. Είσαι η πιο ευγενική καλοσύνη του κόσμου. Σ' αγαπώ, σ' αγαπώ, αγάπη.
Σε φιλώ Unga
Σε χαιρετά με μεγάλη στοργή ο Marianni.7 Στον Waldeloir Rego8 θα στείλω το βιβλίο το συντομότερο δυνατόν μόλις πάω στο κέντρο και θα το προμηθευτώ.
---------------------------
1. Η επιστολή δημοσιεύτηκε στο PEN CLUB ITALIA ONLUS στο ν. 24 (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2013). http://www.penclub.it/ Η μετάφραση της επιστολής έγινε σε συνεργασία με τη φίλη Αννα Λαμπρούση, την οποία και ευχαριστώ.
2. Η Vovo ήταν η Erothides de Barros Monteiro, γιαγιά μιας συμμαθήτριας της Μπρούνα στο σχολείο, που την αποκαλούσαν έτσι στοργικά και από τον Bianco. Ηταν αυτή που συνόδευσε την Μπρούνα κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ταξιδιών που έκανε με τον Ουνγκαρέττι στο Belo Horizonte και Salvador de Bahia κατά τη διάρκεια της έρευνάς τους στη Βραζιλία για το μπαρόκ. Η Μπρούνα συνοδεύτηκε από τη «γιαγιά», επειδή δεν τόλμησε να ζητήσει από τον πατέρα της την άδεια να ταξιδέψει μόνη της. Στο Περού, ωστόσο, πήγε με τη φίλη της Cecilia Monteiro de Barros (ανιψιά της Erothides) και στη Βενετία με την ξαδέλφη Lauretta Bianco.
3. Οι Μάρκο και ο Μπρούνο είναι τα αδέλφια της Μπρούνα. Ο Μάρκο σπούδαζε μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο και ο Μπρούνο είχε έρθει να επισκεφθεί τον αδελφό του στην Ιταλία, για έναν μήνα. Ο Ουνγκαρέττι ήταν λάτρης του Μάρκο, ο οποίος ήταν ποιητής και έπαιζε πιάνο ερασιτεχνικά, τόσο που έγραψε και μερικούς στίχους για τον ποιητή (ακόμη αδημοσίευτα).
4. Ο Τζιαν Λορέντσο Μπερνίνι (1598–1680) ήταν διακεκριμένος Ιταλός γλύπτης και ζωγράφος. Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους γλύπτες του 17ου αιώνα, που άφησε το ισχυρότερο προσωπικό στίγμα στην εικόνα της Ρώμης. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους της τεχνοτροπίας του ιταλικού Μπαρόκ, που διακρίθηκε τόσο στη γλυπτική όσο και στην αρχιτεκτονική.
5. Φραντσέσκο Μπορομίνι (1599–1667). Νεότατος ακόμη πήγε στη Ρώμη και εργάστηκε ως λιθοξόος. Το 1634 άρχισαν οι εργασίες της ανέγερσης της μονής και της εκκλησίας του San Carlino alle Quattro Fontane, του πρώτου ατομικού έργου του με το οποίο έγινε γνωστός στην Ευρώπη. Μέχρι την εποχή εκείνη είχε εργαστεί ως βοηθός του Μπερνίνι στον Aγιο Πέτρο και στο Μέγαρο Μπαρμπερίνι. Εξαιτίας των μεγάλων διαφορών στην προσωπικότητα και στην κοινωνική τοποθέτησή τους, οι δύο αρχιτέκτονες ήρθαν σε σύγκρουση, η οποία κορυφώθηκε το 1645 με αφορμή διαφορετικές απόψεις για μια παρέμβαση στον Αγιο Πέτρο.
6. Ticinese είναι περιοχή στο Μιλάνο.
7. Ο Ariodante Mariani (1922-2007) ήταν ποιητής, μεταφραστής, ζωγράφος και γραμματέας του Ουνγκαρέττι.
8. O Waldeloir Rego (1930-2001) ήταν εθνολόγος, ιστορικός και μελετητής του βραζιλιάνικου λαϊκού πολιτισμού.
Πηγή: e-poema.gr
Η ανέκδοτη επιστολή του Τζιουζέπε Ουνγκαρέτι προς την Μπρούνα Μπιάνκο αποτελεί ένα δείγμα αποτύπωσης της προσωπικής ζωής του ποιητή. [...]
Η Μπρούνα Μπιάνκο, ποιήτρια και δικηγόρος, γεννήθηκε στο Cossano Belbo, το 1940, περιοχή από την οποία κατάγονταν και ο Τσέζαρε Παβέζε. Μετακόμισε οικογενειακώς από την Ιταλία στην Βραζιλία το 1956. Από το 1966 έζησε για τρία χρόνια μια συναισθηματική σχέση με τον Ουνγκαρέτι, τον οποίο συνάντησε κατά τη διάρκεια ενός κύκλου διαλέξεων που έδωσε ο ποιητής στη Βραζιλία. Εκείνος ήταν 78 χρονών κι εκείνη μόλις 26.
Η επιστολή που δημοσιεύεται εν προκειμένω είναι ανέκδοτη. Συγκεκριμένα, απεστάλη από τον ποιητή προς την Μπρούνα στο Σάο Πάολο το 1967. Οι δυο τους θα συναντηθούν την επόμενη χρονιά, όταν ο ποιητής θα προσκληθεί από την εταιρεία Olivetti της Αργεντινής για μια σειρά συναντήσεων μεταξύ Iταλών και Νοτιοαμερικανών ποιητών. Μαζί με την Μπρούνα πηγαίνει στο Μπουένος Αϊρες και την Παταγονία. Από την επίσκεψη αυτή υπάρχουν ανέκδοτες φωτογραφίες οι οποίες δημοσιεύονται για πρώτη φορά στον τόμο που θα κυκλοφορήσει στις αρχές του 2014 από τις (poema..) εκδόσεις.
Ρώμη, στις 8, Αύγ, 1967
Μικρή,1
θα βρεις εσώκλειστη την επιστολή προς τη Vovo.2 Πρόκειται για μια επιστολή που γράφτηκε όπως η καρδιά υπαγορεύει και, τολμώ να πω, η ευγένεια. Είμαι ένα άτομο απότομο μερικές φορές, και όποιος με γνώριζε σε άλλες εποχές, ξέρει ότι ήμουν ένας άνθρωπος με μια μισαλλοδοξία και μια βία που, σήμερα εκ των υστέρων, να με κάνει να νιώθω λίγο ντροπή. Τα χρόνια, οι πίκρες -και οι χαρές ως μια ανάμνηση τώρα πια- δεν με εξημέρωσαν, αλλά μ' έκαναν εξαιρετικά λιγότερο παρορμητικό. Κατά βάθος όμως, πιο μυστική τότε, κανόνας που τηρείται σήμερα, η ευγένεια -και ίσως τότε ήμουν βίαιος από ευγένεια- είναι η εσωτερική παρόρμηση που ρυθμίζει σήμερα τη ζωή μου: η ευγένεια. Ευγενική ανυπέρβλητα είσαι εσύ. Μια ματιά σου, μια συλλαβή σου, μια κίνηση της ψυχής σου, που να μην υπαγορεύονται από έμφυτη ευγένεια, και τη σοφή τέχνη της ευγένειας. Σ' ευχαριστώ αγάπη. Σ' αγαπώ, αγάπη μου, για λόγους που δεν είναι, το ξέρεις καλά, ούτε από επιπολαιότητα ούτε από καπρίτσιο, ούτε από οποιαδήποτε ώθηση κτηνωδίας.
Σ' αγαπώ, αγάπη μου, σώμα και ψυχή. Ενα σώμα που είναι το κατάλληλο μέτρο και θησαυρός ψυχής που έχουμε βρεθεί ποτέ.
Εκλεισα μια κουκέτα στο τρένο για τη Γένοβα. Θα φτάσω τις πρώτες πρωινές ώρες στις 20, θα ξεκουραστώ μέχρι να έρθει η ώρα να πάω στο λιμάνι, το οποίο βρίσκεται κοντά στο ξενοδοχείο μου, το Hôtel Prince, και θα ξαναδώ τον Μπρούνο, αλλά μέσα απ' αυτόν θα δω εσένα, και αυτός είναι ο λόγος, για να αισθάνομαι πιο κοντά -σε αισθάνομαι πολύ κοντά πάντα, ένα με μένα- αλλά ο Μπρούνο θα είναι σαν να ήσουν εδώ, λίγο πολύ σαν να ήσουν εδώ, σε έχει αφήσει πριν από λίγο, και θα είναι επίσης και ο Μάρκο. Οι τρεις σας μου είστε πολύ κοντά στην καρδιά μου. Νομίζω ότι ο Μάρκος θα μπορούσε να έρθει να με πάρει από το ξενοδοχείο, πολύ κοντά όπως έχω ήδη αναφέρει στο λιμάνι. Ισως θα μπορούσε επίσης να πάρει πρωινό μαζί μου. Και αν υπήρχαν και άλλοι συγγενείς, καλοδεχούμενοι!
Οταν έρθουν στη Ρώμη ο Μπρούνο και ο Μάρκο,3 θα ήθελα να τους δείξω διάφορα πράγματα. Εδώ γεννήθηκε το Μπαρόκ. Η Ρώμη είναι η πιο εξαιρετική μπαρόκ πόλη στον κόσμο. Εκεί εργάστηκαν ο Μπερνίνι4 και ο Μπορομίνι.5 Θα ήθελα να τους δείξω μερικά από τα έργα του Μπορομίνι. Ηταν ο πιο φανταστικός αρχιτέκτονας που είχε ο κόσμος, ίσως ο μεγαλύτερος από κάθε άποψη. Ηταν Τιτσινέζος.6 Πέθανε νέος, αυτόχειρας. Τα μνημεία του είναι πηγάδια ισορροπίας, τα διάφορα μέρη ανυψώνονται προς τα πάνω με μια αρμονία αξεπέραστη, καθώς τα αντικείμενα οδηγούν το ένα πάνω στο άλλο, ένα βουνό από αντικείμενα, ένας ταχυδακτυλουργός τσίρκου. Και μετά εύχομαι να ανακαλύψουν τους Ετρούσκους. Δεν μπορούν να έρθουν μαζί μου μέχρι τις ανασκαφές της Πομπηίας και του Ercolano; Θα ήταν εικόνες ανεξίτηλες για πάντα. Τα μουσεία της Νάπολης είναι τόσο πλούσια που τρελαίνεσαι. Πόσο ευτυχισμένος θα ήμουν να τους δείξω πόσο μεγάλη ήταν, πόσο μεγάλη θα είναι η Ιταλία: τέχνη και γνώση. Δεν έχουμε άλλους δρόμους αυτοί είναι οι λεωφόροι μας (οι οδηγοί μας). Αγάπη μου, ξέρεις ότι η αγάπη μου για σένα μεγαλώνει κάθε στιγμή; Δεν ξέρω να ζω πια μακριά από σένα. Είσαι η πιο ευγενική καλοσύνη του κόσμου. Σ' αγαπώ, σ' αγαπώ, αγάπη.
Σε φιλώ Unga
Σε χαιρετά με μεγάλη στοργή ο Marianni.7 Στον Waldeloir Rego8 θα στείλω το βιβλίο το συντομότερο δυνατόν μόλις πάω στο κέντρο και θα το προμηθευτώ.
---------------------------
1. Η επιστολή δημοσιεύτηκε στο PEN CLUB ITALIA ONLUS στο ν. 24 (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2013). http://www.penclub.it/ Η μετάφραση της επιστολής έγινε σε συνεργασία με τη φίλη Αννα Λαμπρούση, την οποία και ευχαριστώ.
2. Η Vovo ήταν η Erothides de Barros Monteiro, γιαγιά μιας συμμαθήτριας της Μπρούνα στο σχολείο, που την αποκαλούσαν έτσι στοργικά και από τον Bianco. Ηταν αυτή που συνόδευσε την Μπρούνα κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ταξιδιών που έκανε με τον Ουνγκαρέττι στο Belo Horizonte και Salvador de Bahia κατά τη διάρκεια της έρευνάς τους στη Βραζιλία για το μπαρόκ. Η Μπρούνα συνοδεύτηκε από τη «γιαγιά», επειδή δεν τόλμησε να ζητήσει από τον πατέρα της την άδεια να ταξιδέψει μόνη της. Στο Περού, ωστόσο, πήγε με τη φίλη της Cecilia Monteiro de Barros (ανιψιά της Erothides) και στη Βενετία με την ξαδέλφη Lauretta Bianco.
3. Οι Μάρκο και ο Μπρούνο είναι τα αδέλφια της Μπρούνα. Ο Μάρκο σπούδαζε μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο και ο Μπρούνο είχε έρθει να επισκεφθεί τον αδελφό του στην Ιταλία, για έναν μήνα. Ο Ουνγκαρέττι ήταν λάτρης του Μάρκο, ο οποίος ήταν ποιητής και έπαιζε πιάνο ερασιτεχνικά, τόσο που έγραψε και μερικούς στίχους για τον ποιητή (ακόμη αδημοσίευτα).
4. Ο Τζιαν Λορέντσο Μπερνίνι (1598–1680) ήταν διακεκριμένος Ιταλός γλύπτης και ζωγράφος. Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους γλύπτες του 17ου αιώνα, που άφησε το ισχυρότερο προσωπικό στίγμα στην εικόνα της Ρώμης. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους της τεχνοτροπίας του ιταλικού Μπαρόκ, που διακρίθηκε τόσο στη γλυπτική όσο και στην αρχιτεκτονική.
5. Φραντσέσκο Μπορομίνι (1599–1667). Νεότατος ακόμη πήγε στη Ρώμη και εργάστηκε ως λιθοξόος. Το 1634 άρχισαν οι εργασίες της ανέγερσης της μονής και της εκκλησίας του San Carlino alle Quattro Fontane, του πρώτου ατομικού έργου του με το οποίο έγινε γνωστός στην Ευρώπη. Μέχρι την εποχή εκείνη είχε εργαστεί ως βοηθός του Μπερνίνι στον Aγιο Πέτρο και στο Μέγαρο Μπαρμπερίνι. Εξαιτίας των μεγάλων διαφορών στην προσωπικότητα και στην κοινωνική τοποθέτησή τους, οι δύο αρχιτέκτονες ήρθαν σε σύγκρουση, η οποία κορυφώθηκε το 1645 με αφορμή διαφορετικές απόψεις για μια παρέμβαση στον Αγιο Πέτρο.
6. Ticinese είναι περιοχή στο Μιλάνο.
7. Ο Ariodante Mariani (1922-2007) ήταν ποιητής, μεταφραστής, ζωγράφος και γραμματέας του Ουνγκαρέττι.
8. O Waldeloir Rego (1930-2001) ήταν εθνολόγος, ιστορικός και μελετητής του βραζιλιάνικου λαϊκού πολιτισμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου